BÝOS VE AYARLARI

besaer

ARKADAÞLAR BU YAZILAR
www.chip.com.tr den alýntýdýr.

Daha kararlý ve daha hýzlý sistemlerin en temel baþlangýç noktasý olan BIOS hakkýnda ne biliyoruz? Yeni nesil anakartlar bize ne gibi seçenekler sunuyor?
BIOS (Basic Input&Output System) bilgisayarýnýz ilk açýldýðý anda hangi donanýmlara sahip, bunlara sinyaller hangi yollardan gidecek, kaç disk takýlý, RAM ne kadar, ne tip RAM kullanýlacak gibi hayati sorulara cevap veren ve bunlarýn çok ayrýntýlý olarak bir listesinin çýkmasýný saðlayan bir programcýktýr. Bu program, anakartta bir çip üzerinde tutuluyor ve bilgisayar açýlýp, anakarta elektrik ulaþtýðýnda çalýþmaya baþlýyor. Ondan istenen görevleri yerine getirdikten sonra da, disklerin ya da CD'lerin boot sektör adý verilen ilk kýsmýna bakýp bir iþletim sistemine görevlerini terk ediyor. BIOS aslýnda her zaman arka planda durur (görevlerini iþletim sistemine terk etmiþ olsa bile) ve donanýmmýzdaki her þeyin doðru çalýþmasýndan ve sinyallerin doðru yerlere doðru þekilde ulaþtýrýlmasýndan o sorumludur.
Her anakart üreticisi, kendi ürettiði anakart için bazý BIOS ayarlarý sunuyor olsa da temel ayarlar hep aynýdýr. BIOS bir tür programdýr ve bunlarýn çoðu belli firmalar tarafýndan yazýlýyor. Bunlar arasýnda AMI, AWARD, IBM, Compaq gibi firmalar var. Biz olabildiðince hemen hemen tüm üreticilerin ortak olarak sunduðu ayarlardan bahsedeceðiz. Genelde P4 için SIS 645 ile Intel 845 çipseti ve AMD platformu için de yeni elimize ulaþan KT333 temelli anakartlarm ayarlarýný inceleyeceðiz.

Bellek için ayarlar
Bellek yani hafýza ayarlarý çoðu anakartta, 'Advanced Chipset' mönüleri altýndadýr. Bu yazýmýzda söz konusu mönüdeki DDR-RAM ayarlarýný inceleyeceðiz. Bugünlerde hem Intel hem de BIOS, BlOS'tan bilgisayarýnýzýn durumunu da öðrenebilirsiniz.

AMD platformlarý için kullanýlan DDR-RAM'lerde ve önceki sürüm olan SDRAM'lerde gördüðümüz bazý temel ayarlar var. CAS ve RAS ayarlarý en önemlileridir. Bir DDR ya da SDRAM, kapasitör benzeri bir yapýya sahiptir. Yani bu belleklerde bir okuma yapýlacaðý zaman önce okuma yapýlacak olan bellek hücresinin elektriksel olarak yeniden yüklenmesi gerekir. Diðer yandan bellekte bir yere ulaþmak için belirli bir süre gereklidir. 'Advanced Chip-set' gibi mönülerde göreceðiniz CAS ayarý, belleðe komut gönderildiði zaman, o komutu uygulamaya baþlamadan önce geçen zamaný gösterir. Bu rakam ne kadar düþük olursa, sistem o kadar hýzlý veri okur.

Ama þunu da unutmayýn '2' ayarý her RAM üreticisi tarafýndan desteklenmiyor. Belleðiniz bir 'No name' yani markasýz ise ve CAS 2 ayarýný desteklemiyorsa, o zaman çökmeler yaþayacaksýnýz demektir. Yine bellekler için RAS ve RAS to CAS ayarlarýný göreceksiniz. RAS iþlemi, bellek ciplerinin elektriksel olarak yeniden yüklenmesi için gerekli süredir. Genelde '5' ya da '6' ayarlarýný seçebilirsiniz. Bu da 5 ya da 6 iþlemci saat frekansý demektir. Ne kadar büyük olursa sisteminiz daha kararlý olacaktýr. Düþük bir ayar ise, '5' gibi, daha yüksek performans getirir. RAS-to-CAS ayarý ise RAS ve CAS iþlemleri arasýnda ne kadar süre beklemek gerektiðini bildiriyor. Elbette bu ayar için de durum ayný. Rakamý ne kadar yüksek tutarsanýz, sisteminiz o kadar kararlý olarak çalýþýyor. Ayar sýrasýnda daha düþük rakamlarý seçerseniz, o zaman da performans artacaktýr. Ýþte size, anakartlarda sýkça gördüðümüz bir kaç ayar daha:

besaer

dewamý
SD-RAM Command:
Bu bellek ayarý bazý anakartlarda, 'MA 1T/2T Select' þeklinde görülür. Her iki ayarýn yaptýðý iþ ayný. Bu ayar, belleðe komutlarýn ne kadar sürede aktarýlacaðýný belirtir. ÎT ayarý en hýzlý, 2T ayarý ise daha yavaþ bir ayardýr. Elbette 2T ayarý eðer kalitesiz RAMler kullanýyorsanýz sistemde çökmelere neden olabilir.
Fast Command:
Bu ayar genellikle Athlon'larda görülüyor. Bu ayarda amaç, iþlemcinin içinde bellekle ilgili ayarlarý nasýl ele alacaðýný düzenlemektir. Eðer hýzlý RAM'lere ve yeni nesil bir iþlemciye sahipseniz, ayarý daha yüksek hýzlara çýkartabilirsiniz.
SDRAM Burst Lenght:
Bu ayar SIS çipsetlerinde ve Athlon'larýn anakartlarýnda sýk görülmekte. Bellek ciplerinin özel bir fonksiyonunu düzenliyor. Bellek cipleri, üzerlerinde bir yer okunduðunda, yanýndaki hafýza hücrelerinin de okunacaðýný tahmin eder. Buradaki bilgileri çabuk ulaþabileceði bir düzene koyar. SDRAM Burst Length ayarý ile ne kadarlýk bir kýsmý hemen ulaþýlabilecek hale getirdiðini ayarlýyoruz. Genellikle '4QW ya da '8QW gibi ayar olasýlýklarý var. Eðer kaliteli bir RAM aldýysanýz, bu ayarý 8QW'ye getirin. Eðer RAM'iniz kaliteli deðilse ayarý kapatýn. Zira kalitesiz RAM'lardaki cipler bu özelliði desteklemez. Bu ayar bazý anakartlarda DDR 'RAM Auto Precharge' ismi altýnda da görülür.
Bank Interleave:
Bu ayar sadece KT266A ve KT333 çipsetlerinde var. Eðer iki DDR-RAM'i anakart üzerindeki iki bellek yuvasýna takarsanýz, o zaman her iki DDR-RAM'den de ayný anda okuma yapýlmasý saðlanýr. 16 MB'nin altýnda bir RAM için çalýþmýyor. '2-Way' ve '4-Way' gibi ayar seçenekleri var. Eðer bir çift RAM'i yan yana takýyorsanýz '2-Way', iki çift RAM'i birlikte anakarta monte edecekseniz, mutlaka '4-Way' ayarýnda býrakýn.

Burada anlattýðýmýz ayarlarýn hepsini 'SPD' fonksiyonu kullanarak da yapmak mümkün. Kullandýðýmýz RAM'lerin üzerinde 'SPD' isimli çok küçük bir cip yer alýr.

besaer

dewamý
Bu cip, buraya kadar anlattýðýmýz RAS, CAS, Precharge gibi ayarlarý, o RAM'e göre yapýlmasýný saðlar. Eðer satýn aldýðýnýz ya da kullandýðýnýz, RAM'lerin RAS, CAS ya da benzeri ayarlarýný bilmiyorsanýz, o zaman bu ayarlarý 'SPD' yapsýn diyebilirsiniz. Bu takdirde BIOS'da yine bellek ayarlarýnýn bulunduðu mönü içinde 'Configure DRAM Timing By SPD' gibi bir ifade olmalý. Bu ayarý seçtiðinizde her þey otomatik ayarlanacaktýr.
AGP için ayarlar
AGP için ayarlar çok çeþitli olmasa da bazý ayarlarý halen elle ayarlamak gerekiyor. Þimdi bu ayarlarý kýsaca gözden geçirelim.
AGP Mode:
Bu ayar, AGP yuvasýnýn hangi hýzda çalýþacaðýný belirler. Ayarý 'Auto' ya da 4X halinde býrakýrsanýz problemsiz olarak çalýþmanýzý saðlar. Ama eski bir ekran kartýnýz varsa (TNT, eski TNT2 kartlarý gibi) ayarý 'Auto' ya da 2X'e getirin.
AGP Fast Write:
Oyunlarýnýz, büyük miktarda bir veriyi bir anda ekran kartýnýzýn hafýzasýna yazmak için 'Fast Write' denilen bir iþlem yapar. Bu ayar, TastWrite' iþleminin çalýþmasý ya da çalýþmamasýný saðlamaktadýr. Bazý oyunlar, örneðin Aquanox'un 2.1 sürümü, Sacrifice'ýn ilk sürümleri, bu ayar açýksa, sistem çökmelerine ya da grafiklerde bozulmalara neden olur.
AGP Aperture Size:
Eðer sisteminizdeki ekran kartýnýn hafýzasý dolarsa, o zaman ana hafýzanýn bir kýsmýný kullanacaktýr. Hafýzanýzýn, ekran kartýnýz tarafýndan kaç megabyte'lýk bir kýsmýnýn iþgal edilebileceðini belirler. Eðer az hafýzanýz varsa, bu rakamý 32 MB olarak, eðer bolca hafýzanýz varsa ayarý 64 MB olarak býrakýn ya da anakartýnýzýn ayarý kendi seçmesine izin verin. Bu ayar bazý BlOS'larda 'Graphic Win Size1 olarak da geçer.
AGP l W/S Write:

besaer

dewamý
Bu ayar, AGP yuvasýndan ekran kartýnýza bir veri gideceði sýrada araya bir iþlemci frekansý kadar bekleme süresi eklemenizi saðlar.
AGP l W/S Read:
Yukarýdaki, 'AGP l W/S Write' ayarý ile ayný iþi yapar. Sadece bu sefer, ekran kartýnýzdan, bir veri okunacaðý sýrada araya bir bekleme süresi koyacaktýr. Ayný þekilde yavaþ bir ekran kartý ya da yavaþ bir RAM'iniz varsa, bu ayarý 'Enabled' konumuna getirin.
AGP Read Syncronizaüon:
AGP kartýnýzdan yapýlan okuma iþlemlerinin, sistem saatiyle senkronize edilmesini saðlar. 'Enabled' konumunda býrakýlmasý tavsiye edilir.
AGP için ayarlar
AGP için ayarlar çok çeþitli olmasa da bazý ayarlarý halen elle ayarlamak gerekiyor. Þimdi bu ayarlarý kýsaca gözden geçirelim.

besaer

dewamý
PCI için ayarlar
BlOS'larýn yine 'Advanced Chipset Features' ya da 'PCI Devices' gibi mönülerinde karþýlaþtýðýmýz ayarlarýn çoðu yanlýþ yapýlýyor. Þimdi bu ayarlarýn en bilinenlerini ele alalým.
PCI Delay Transaction:
En fazla hatalý olarak ayarlanan BIOS ayarlarýndan biri. Anakartýnýzý ilk kurduðunuzda, 'Disabled' seçeneði seçilmiþ olarak gelir. Bu ayar, PCI 2.1 ve sonrasý PCI standartlarýnýn çalýþýp çalýþmamasýný saðlar. PCI yuvalarýna giden veriler, eðer sisteminizde çok eski bir PCI kartý ya da ISA kartý varsa, beklemek durumundadýr. Oysa yeni nesil PCI 2.1 ve PCI 2.2 standartlarýnda ISA ve önceki PCI kartlarýna gidecek olan veriler bir süreliðine, bir tampon bellekte tutulur. Böylece, eski ISA ve PCI kartlarýnýn oluþturduðu darboðaz aþýlmýþ olur. Eðer sisteminizde eski PCI geniþleme kartý ya da ISA kart yuvasý yoksa, bu ayarý 'Enabled' yapabilirsiniz. Kimi durumlarda sisteminizde belirgin bir performans artýþý olur. Ama PCI kartlarýnýzýn durumunu bilmiyorsanýz ya da ISA yuvalarýnýn sistemde var olup olmadýðýndan habersizseniz, ayarý 'Disabled' olarak býrakýn. Bu parametre seçilirse, PCI 2.1 uyumluðu da kapatýlmýþ olur.

besaer

dewamý
PnP BIOS:
Bu ayar, bazý anakartlarda 'Plug and Play Aware OS' þeklinde de geçer. Eðer bu ayarý kapalý yani 'Disabled' hale getirirseniz, PnP (Plug and Play, Tak ve Çalýþtýr) standardýna uygun olan cihazlarýnýz, iþletim sisteminiz tarafýndan bulunacaktýr. Eðer bu ayarý açarsanýz, yani 'Enabled' hale getirirseniz, PnP uyumlu cihazlarýnýzý, BlOS'unuz bulacaktýr.
Clear NVRAM:
Hangi kartýn PnP uyumlu olduðu ya da 'ne kadar RAM var' gibi bilgiler, BIOS içinde burada saklanýr. BlOS'un bu kýsmýndaki bilgiler, eðer ayar 'Enabled' halde ise, her sistem açýlýþýnda silinecektir. Yeni bir kart takacaksanýz ya da modeminiz external bir modem ise bu ayarý 'Enabled' halde býrakýn.
PCI Latency Timer:
Bu ayar her PCI kartýnýn, ne kadar süre ile veri aktarýp veri aktarma hakkýný bir diðer cihaza devredeceðini gösterir. Yani kartlar sýra ile veri aktarýrlar ve her bir kart belli bir süre veri aktarýp veri aktarma iþini bir diðerine býrakýr. Eðer bu ayardaki deðeri yüksek tutarsanýz, daha yüksek veri aktarým hýzlarýna ulaþmak mümkündür. Örneðin, GeForce ekran kartlarý bu ayarýn yüksek olmasýný ister.

besaer

dewamý
PnP BIOS:
Bu ayar, bazý anakartlarda 'Plug and Play Aware OS' þeklinde de geçer. Eðer bu ayarý kapalý yani 'Disabled' hale getirirseniz, PnP (Plug and Play, Tak ve Çalýþtýr) standardýna uygun olan cihazlarýnýz, iþletim sisteminiz tarafýndan bulunacaktýr. Eðer bu ayarý açarsanýz, yani 'Enabled' hale getirirseniz, PnP uyumlu cihazlarýnýzý, BlOS'unuz bulacaktýr.
Clear NVRAM:
Hangi kartýn PnP uyumlu olduðu ya da 'ne kadar RAM var' gibi bilgiler, BIOS içinde burada saklanýr. BlOS'un bu kýsmýndaki bilgiler, eðer ayar 'Enabled' halde ise, her sistem açýlýþýnda silinecektir. Yeni bir kart takacaksanýz ya da modeminiz external bir modem ise bu ayarý 'Enabled' halde býrakýn.
PCI Latency Timer:
Bu ayar her PCI kartýnýn, ne kadar süre ile veri aktarýp veri aktarma hakkýný bir diðer cihaza devredeceðini gösterir. Yani kartlar sýra ile veri aktarýrlar ve her bir kart belli bir süre veri aktarýp veri aktarma iþini bir diðerine býrakýr. Eðer bu ayardaki deðeri yüksek tutarsanýz, daha yüksek veri aktarým hýzlarýna ulaþmak mümkündür. Örneðin, GeForce ekran kartlarý bu ayarýn yüksek olmasýný ister.

besaer

devamý
Farklý ayarlar için
Burada anlattýðýmýz ayarlar, BIOS'daki onlarca ayardan sadece bir kaçý. Özellikle deðinmek istediðimiz ve çeþitli çipsetlerin kullanýldýðý anakartlarda yer alan bir kaç ayar daha var.
MPS Table:
Bu ayar aslýnda bir anakartta, çift iþlemci varsa kullanýlýr. BIOS'u üreten þirketler ayný BlOS'u pek çok kart için ürettiklerinden dolayý, bu ayarý farklý anakart modellerinde kullanmak için, BlOS'a ekliyorlar. Bu ayarý çift iþlemciniz yoksa deðiþtirmeyin.
APIC Function:
Bu ayar, sisteminizdeki Interrupt'larýn daha geniþ bir biçimde kullanýlmasýný saðlar. APIC (Advanced Programmable Interrupt Controller-Geliþmiþ Interrupt Kulanýmý), ayarýný eðer yeni bir iþletim sisteminiz varsa açmalýsýnýz. Bu konuda bir fikriniz yoksa ayarý deðiþtirmemenizi tavsiye ediyoruz.
IPCA Function:
Sisteminizin, fazla elektrik harcamamasý için iþletim sistemi tarafýndan kontrol edilebilmesini saðlar. Eðer iþletim sisteminiz Windows 98SE /Me 72000 /XP ise bu ayarý açýk, yani 'Enabled' hale getirin.

besaer

Devam ve Son Chip.com.tr ye teþekkürler.

ACPI Standby State:
Bu seçenekle, eðer IPCA ayarýnýz açýksa, sisteminizi nasýl asýlý (Standby) konumuna alacaðýnýzý ayarlar. Eðer SI seçeneðini seçerseniz, o zaman sisteminiz sadece sabit disk ve ekran gibi bileþenleri kapatarak Standby konumuna geçecektir. S3 Seçeneðini seçtiðinizdeyse, yaptýðýnýz her þey hafýzanýza yazýlacak ve sistem daha derin bir uyku haline geçecektir.

Bu yazýda sadece bazý önemli ayarlara deðinerek bir kaç temel BIOS seçeneðine ýþýk tutmak istedik. Sisteminizle ilgili frekans ayarlarýný da iyi yapmanýz gerekiyor. Bu ayarlar ise bir baþka yazýya kalýyor. Bu yazýdan da anlayabileceðiniz gibi, sisteminizle ilgili pek çok þeyi BIOS yoluyla düzene sokmak mümkün. Ama ne yaptýðýnýzý bilmiyorsanýz, kesinlikle bir þey yapmamayý tercih edin. Zira BIOS ayarlarý, keskin bir býçak gibi, iyi kullanýldýðýnda iþe yarayan, kötü kullanýldýðýnda da problemlere neden olan araçlardýr.
V I/0 ve V I/01 ayarlarý nedir?
V I/O ayarý DIMM ya da SIMM yuvalarýna giden voltajý belirler. DIMM'ler ya da SIMM'ler 3,3 V'ta çalýþmak için tasarlanmýþlardýr. Eskiden, RAM'lerle anakarttaki çipsetler ayný voltajla çalýþýrlardý. Oysa bu durum yeni nesil anakartlarda farklý. DDR-RAM'lerin ortaya çýkmasýndan sonra bu kural deðiþti. Çipset için gerekli voltaj V 1/0 olarak, DDR hafýza cipleri için gerekli olan voltaj ise V l/Ol olarak isimlendiriliyor. Bazý anakartlarda bu konuda da BlOS'da ayarlar bulunmakta. Bu konuda özel ayar yapmayý bilmiyorsanýz, anakartýnýzda hazýr gelen ayarlarý kullanýn. Eðer overclock yapmanýz gerekiyorsa, bu ayarý deðiþtirebilirsiniz. DDR RAM'ler ise 2,5V'da çalýþmak üzere tasarlanmýþtýr. Ama 2.7 Volt'a kadar çalýþma voltajlarý arttýrýlabilir. Daha üst deðerlerde ise risk almaya baþlarsýnýz ve RAM'lerinizi yakma olasýlýðý doðar. Ayrýca kimi BlOS'larda iþlemcinin de çalýþma voltajý ayarlanabilmektedir. Bu ayarlar, overclock yapmak isteyenler için ve test amaçlý kullanýlmak üzere düþünülmüþtür. Bu ayarlarý deðiþtirirken, her iþlemcinin bir sýnýrý olduðunu ve yanabileceðini de aklýnýzda bulundurmalýsýnýz.

cavbela

sagol

geyikkutuphanesi

iyi frih yapmýþýn Very Happy

Tabi ne kadar uzun olursa olsun en fazla 3 frih alabiliyon böyle parça parça olunca 3'er den baya frih eder. Smile

9 mesaj 9x3=27 frih Bereket versin Smile

besaer

selim06

Arkadaþlar bu gidiþle Bilgisayar nedir falan diye baþlýk açýp kopyala-yapýþtýr þeklinde forumun içine tükürücez...Yahu kardeþim ben þimdi buraya bi konu açýp þimendifer nedir falan diye bi baþlýk açýyo muyum?Biraz da siz dikkat edin sýrf post için forumun aðzýna tükürmeyin...

loserk

o zaman sen açmadan ben sorayým..þimendifer nedir? Laughing

quote="selim06"]Arkadaþlar bu gidiþle Bilgisayar nedir falan diye baþlýk açýp kopyala-yapýþtýr þeklinde forumun içine tükürücez...Yahu kardeþim ben þimdi buraya bi konu açýp þimendifer nedir falan diye bi baþlýk açýyo muyum?Biraz da siz dikkat edin sýrf post için forumun aðzýna tükürmeyin...[/quote]

besaer

***BÝOS VE AYARLARI***

BÝOS VE AYARLARI